Trendrede 2014: van polderen naar kanaliseren

Op dinsdag 10 september werd de vierde TRENDREDE uitgesproken, een cadeau voor burgers, bedrijven en bestuurders in Nederland en belangeloos samengesteld door tien trendwatchers.

De grote zaal van Seats-To-Meet in Utrecht zat bomvol en nog eens 350 mensen luisterden mee via de stream. Binnen een half uur na de start was #trendrede trending topic dankzij de 1641 tweets die werden rondgestuurd en bijna 4,3 miljoen impressies bereikten.

Het doel van de TRENDREDE is Nederland een uitgelicht pad richting de toekomst aan te bieden. En daarmee deden de trendwatchers waar de voorzitter van de Raad van State in april nog zo dringend om vroeg en wat premier Rutte maar niet lukt om op inspirerende wijze in te vullen: uitleggen wat de dynamiek is achter de veranderingen die wij allemaal elke dag ervaren en voorbeelden geven van mogelijke aanpakken. ‘Een crisis die vijf jaar aanhoudt, is geen crisis meer maar een signaal dat de wereld verandert. En dat is waar de overheid op moet reageren’, aldus Donner. Een oproep dus om uit het probleem te stappen dat crisis heet, te onderzoeken hoe de wereld verandert en welke ‘drivers of change’ daaraan ten grondslag liggen, om vervolgens te bedenken hoe je de zaken wel wilt vormgeven en dit ook ten uitvoer te brengen.

De trendwatchers gaven in hun TRENDREDE tientallen voorbeelden van die aanpak. Ik persoonlijk raakte enthousiast van de miniscanner SCANADU. Dit mini apparaatje geeft je in combinatie met een app de de mogelijkheid om zelf te meten hoe het er voor staat met je vitale lichaamsfuncties en dus ook zelf te onderzoeken hoe je de werking ervan in positieve zin kunt beïnvloeden. Goed nieuws in de week na het wereldcardiologen congres in Amsterdam, waar onomwonden werd gesteld dat die hele beroepsgroep overbodig wordt wanneer niemand meer rookt en we er in slagen om ons gewicht onder controle te houden. En stel je eens voor wat het effect daarvan is op de zorgkosten.

Terug naar de Trendrede. De grote vraag van deze Trendrede is wat voor kan zorgen dat het Nederlandse stuwmeer aan innovaties nu kan doorbreken naar de praktijk van alledag. Bestaande systemen, structuren en regels moeten van vorm veranderen, stellen de trendwatchers. De allerbelangrijkste opgave voor de overheid is dus om ervoor te zorgen dat zij niets doet wat het oude systeem in stand houdt en bij het ontwerp van nieuwe regelingen goed op te letten dat de transformatie naar een duurzame en gezonde samenleving wordt bevorderd.

Daarmee wordt duidelijk dat het besturingsmodel van het overheid zelf een transformatie behoeft: van ‘het polderen’ waarmee de grote vraagstukken van de 20^ste eeuw werd aangepakt, naar ‘het kanaliseren’ in de 21^ste eeuw. Kanaliseren is een besturingsmodel waarin de overheid actief de bakens uitzet en actief het maken van dwarsverbindingen stimuleert om veelbelovende innovaties uit te bouwen tot de nieuwe normale praktijk. Dat is de manier om het systeemelastiek op te rekken.

Na afloop ontspon zich in de zaal over dat deel van de Trendrede een interessant gesprek. Het zal zeker helpen als we in ons denkraam ruimte maken voor nieuwe oplossingen, maar is het noodzakelijk dat de innovaties aan de gang moeten met opschalen, groeien en uitrollen. Dit zijn nu juist de begrippen waarvan eerder werd vastgesteld dat ze behoren bij het oude denken.

Eén ding is zeker ondertussen: De transformerende overheid ondertussen krijgt de komende maanden een paar interessante testcases voor de kiezen, zoals het woon akkoord, het pensioen akkoord en de proefboringen naar schaliegas. Op al deze terreinen zijn interessante alternatieven voorhanden, die geen keuze afdwingen tussen het halfvolle of het half lege glas, maar de kraan gevonden hebben.