Erfgoed is verandering

Een tijdje geleden was ik op een symposium over cultureel ondernemen in de erfgoedsector. Boeiend vond ik het – de mogelijkheden en moeilijkheden die de sector heeft, de veranderingen die plaatsvinden – daar wilde ik meer van weten. Daarom bezocht ik in November de Reuvensdagen, het jaarlijkse evenement van archeologisch Nederland, en ga ik nu in gesprek met mensen in de sector. Ik wil begrijpen wat er gebeurt, en ik wil een bijdrage kunnen leveren aan succesvolle veranderingen en goede samenwerking.

Mijn zoektocht leidde mij vanochtend naar Woerden, waar ik met Boudewijn Goudswaard van The Missing Link praatte. Goudswaard is archeoloog én ondernemer, een combinatie die niet vaak te vinden is in de erfgoedsector. En een combinatie die niet bij iedereen goed valt. “Ik wordt door sommige op handen gedragen, door andere verguisd”, zegt hij zelf. Dat heeft onder anderen te maken met het feit dat hij ook commerciële belangen meeweegt, en dat hij bewoners en gebruikers wil laten meebepalen. Voor velen botst dat met academische eisen en het belang van degelijk onderzoek.

Maar zo moeit dat juist, zegt Goudswaard. Want erfgoed, dat zijn wij allemaal. Dat is onze identiteit, onze geschiedenis. Ook daar, stelt hij, geldt het democratische principe: alle betrokkenen moeten kunnen meepraten, en niet alleen de erfgoedprofessionals. “Het is net zoals in de politiek: ook daar praten burgers mee, ook al heeft niet iedereen er even veel verstand van. En dat is goed zo, dat is democratie”, zo Goudswaard. Het erfgoed, de kennis van ons verleden, is volgens hem de basis van een verhaal, dat wij gezamenlijk maken. Dat verhaal, en daarmee het doel dat men wil bereiken, bepalen alle betrokkenen samen: de opdrachtgever, vaak een ontwikkelaar, archeologen en deskundigen, gemeente en de eindgebruikers. Pas dan kan erfgoed echt een functie hebben in de maatschappij. Pas dan creëert en versterkt het identiteit, of kan het gebruikt worden voor toerisme en recreatie of educatie, zoals bijvoorbeeld het archeologische Park Matilo in Leiden, waar kinderen klimmen op speltoestellen in Romeinse stijl.

Volgens Goudswaard begint een project niet met zoeken en graven, maar met doelen bepalen. Reverse Archeology noemt hij dat, en ik vind het een boeiend concept. Het is zelfs vergelijkbaar met de aanpak van het Veranderlab. Ook wij nemen het doel als uitgangspunt van een veranderingsproces, en aan het bepalen van het doel besteden wij veel aandacht. Ook voor ons is het belangrijk dat iedereen betrokken is, gehoord wordt, meedenkt. Pas dan is de verandering van allen, wordt ze gedragen en kan zij succesvol zijn. Nooit gedacht dat erfgoed en veranderen zo veel gemeen hebben!