Inspiratie voor CIPO
Veranderlab leverde op 4 april jl een bijdrage aan de studiemidddag over ‘Toezichthouden tijdens Fusies’ die de Commissie Integriteit Publlieke Omroep organiseerde voor bestuurders en toezichthouders van de Publieke Omroep. Een precair onderwerp zo weten wij van Veranderlab uit onze eigen ervaring als toezichthouders, bestuurders maar ook als adviseurs op dit gebied.
Twee bekende knelpunten in de relatie tussen bestuurder en toezichthouders zijn de ‘vrees om als toezichthouder op de stoel van de bestuurder te gaan zitten’ en de tegenovergestelde ervan, de vraag hoe je als toezichthouder datgene kunt weten waarvan je niet weet dat je het moet weten. Over beide knelpunten was het afgelopen jaar veel te doen naar aanleiding van affaires bij diverse woningbouw corporaties en zorginstellingen.
Vrees voor conflicten kan werkrelaties behoorlijk verpesten. Voor goed toezicht en goed bestuur is een goede relatie tussen bestuur en toezicht van levensbelang. Hoe kun je er voor zorgen dat je goed voorbereid bent wanneer het heetst van de strijd losbarst? Voor restaurateurs is dit de dagelijkse routine van de ‘mise-en-place’. Alles, maar dan ook alles wordt tot in de puntjes voorbereid. Daardoor kunnen de koks zich als de service eenmaal begonnen is, zich volledig concentreren op de taak om het bestelde binnen een acceptabele tijd in topconditie op tafel te krijgen. Je zou het ook voordenken kunnen noemen. Wat gaat er de komende tijd op ons afkomen? Wat verstaan wij onder goed bestuur? En onder goed toezicht? Een dergelijk gesprek kan heel veel opleveren als je er ook de belangrijkste stakeholders van de organisatie bij betrekt.
Met een goede ‘mise-en-place’ kun je de beruchte stoelendans binnen de perken houden. Maar er nog een keerzijde van de medaille: hoe weet je als toezichthouder datgene waarvan je niet weet dat je het weten moet. Lastig als je enige bron van informatie de bestuurder is en informatie die door de organisatie is geproduceerd. Een adviseur die hier veel over dit soort vragen heeft nagedacht, is Paul Valens. Hij spreekt in dit verband over het spel tussen de hond en de kat. De hond is de figuur die binnen de organisatie moet zorgen dat de boel bij elkaar blijft, voor de sturing zorgt en met de oplossingen komt. De hond houdt focus en houdt het oog op de resultaten. Naast het spel van de hond is er het spel van de kat. Dat is een meer individualistisch ingesteld dier, dat op zachte kussentjes door de wereld sluipt. Vragen stelt en hypotheses formuleert. Zich bezighoudt met de impact. Bijstuurt. Bestuur en toezichthouders moeten dus het spel van de hond en dat van de kat leren spelen, en ten behoeve van een goede ‘mise-en-place’: ook het spel met elkaar.
Dat het belangrijk is om aandacht aan dat onderlinge spel te besteden, heeft alles te maken met een belangrijke complicerende factor in de relatie tussen bestuurders en toezichthouders: de meeste mensen worden tot het meer katse toezichthouden geroepen doordat zij het ergens als hond uitstekend hebben gedaan. Daar kan zo’n bestuurder dan flink last van hebben.